Według ustaleń reportera Roberta Sochy, policjanci, którzy przyjechali na miejsce znalezienia ciała 19-letniego Jakuba Schimandy nie wykonali czynności procesowych. Nie zebrali śladów, nie było oględzin ani sekcji zwłok. Nikt nie zrobił zdjęć. Od razu uznano, że to było samobójstwo. Zwłoki Jakuba trafiły prosto do zakładu pogrzebowego, a zaraz potem na cmentarz. Sprawa została zamknięta po dwóch dniach. - Może nigdy się dobrze nie poczujemy. Zawsze to wraca. Ci, co przeszli to, co my, na pewno by mnie w tym poparli, że to nie mija - mówi matka Jakuba, Maria Schimanda.

Na początku września dziennikarze "Superwizjera" TVN ujawnili bulwersujące zapisy z prób warszawskiego Teatru Akademickiego, którego dyrektorem od 30 lat był Ryszard A. Po ich ujawnieniu do dziennikarzy zgłosiło się kilkadziesiąt osób, w tym kobiety, których dramatyczne historie pokazują, że Ryszard A. dopuszczał się również o wiele bardziej szokujących zachowań, niż opisane wcześniej.

"Najstraszniejsza noc w moim życiu"

18-letnia Martyna przyjechała z Olsztyna do Warszawy 12 lat temu na studia. Trafiła do Teatru Akademickiego, gdzie poznała Ryszarda A. Dopiero teraz zdecydowała się opowiedzieć o tym, czego wówczas doświadczyła na jednym z wyjazdów z teatrem na studencki festiwal do Rzeszowa.

Gdy wieczorem wszyscy w hotelu świętowali po udanym spektaklu, Ryszard A. pod fałszywym pretekstem zwabił ją do swojego pokoju. - Obnażył się przede mną i tonem "dobrego wujka" próbował namówić mnie na to, żebym uprawiała z nim seks oralny - wspomina Martyna. Pamięta, że została popchnięta na łóżko lub kanapę. - On, ogromny, starszy dla mnie człowiek, stał przede mną, blisko mnie i próbował mnie namówić, żebym go tam całowała. Bez spodni - mówi. Martynie udało się uciec, ale dziś podkreśla bez wątpliwości: - to absolutnie była jedna z najstraszniejszych nocy w moim życiu.

Napaść za kulisami

Inną kobietą, która odważyła się porozmawiać, jest Justyna. Dziś pracuje w Szwecji w jednym z tamtejszych banków. Do teatru Uniwersytetu Warszawskiego trafiła w 2008 roku będąc na pierwszym roku studiów. Jak wspomina, od samego początku "tata kierownik", jak kazał się nazywać jego dyrektor, szukał w każdej z dziewczyn słabości. Pierwszy raz przekroczył granicę, gdy z grupą byli w pubie i na chwilę zostali sami. - W trakcie gestykulacji pamiętam, że dotknęłam jego nogi. Wziął tę moją rękę i położył sobie na kroczu - wspomina Justyna.

- Poczułam jego wzwód i to było straszne, oznaczało, że ja, jako studentka, go podniecam. I że on ma odwagę zrobić coś takiego osobie, która jest od niego zależna - powiedziała. - Czułam, że nie mogę o tym komukolwiek powiedzieć, bo wtedy w nadchodzącym spektaklu pewnie nie będzie dla mnie miejsca - dodała. Justyna przyznała, że była tak przerażona, że nic wówczas nie zrobiła. Ten brak reakcji sprawił, że po jednym ze spektakli dyrektor posunął się jeszcze dalej. - To, co się wydarzyło, wydarzyło się za kulisami - wspomina Justyna. - Poszłam do garderoby coś sprawdzić na telefonie czy poprawić makijaż. I wtedy Ryszard przyszedł do garderoby i zamknął drzwi, i powiedział, że chciałbym mi pogratulować tego, że mieliśmy udany spektakl - mówi. Potem, jak relacjonuje Justyna, próbował ją pocałować. - To było, samo w sobie, dosyć obrzydliwe. Kiedy ja nie chciałam, zaczęliśmy się trochę szamotać i on powiedział, że "teraz zrobisz mi l***". Złapał mnie ręką za kark i próbował przyciągnąć mnie do swojego krocza - opowiada.

Przerwać milczenie po 40 latach

Z relacji, które poznali dziennikarze "Superwizjera" wynika, że historia działalności Ryszarda A. sięga lat 80., dużo dalej niż istnienie samego Teatru Akademickiego. Już wtedy wykorzystywał swoją pozycję i zaufanie, jakim darzyły go jego uczennice. Jedna z nich zdecydowała się przerwać milczenie po niemal 40 latach. Pani Barbara jest dziś księgową i od niemal 30 lat mieszka w Stanach Zjednoczonych. Na początku lat 80. chodziła do liceum w Olsztynie, które mieściło się na tyłach Teatru Jaracza. Ryszard A. pracował w tym teatrze jako adept, czyli osoba występująca na scenie bez stosownych uprawnień. I zaczął werbować do amatorskiego teatrzyku, gdzie oprócz zbiorowych prób zapraszał 16-letnie uczennice także na indywidualne spotkania. Pani Barbara została zaproszona na próbę w Domu Środowisk Twórczych, w którym gościnnie wynajmował pokój.

- Podeszłam do jego drzwi, on od tyłu w jakiś sposób zaskakujący dla mnie zaczął dotykać mnie po głowie, po szyi, zaczął całować, zaczął dotykać mnie po całym ciele, po odkrytych częściach, po rękach. Nigdy wcześniej nikt mnie nie dotykał w taki sposób - opowiada. - Był to paraliżujące. Zaczął mnie rozbierać i prowadził do swojego mieszkania. Posadził mnie na kanapie i zaczął się obnażać przede mną. Ja nigdy też mężczyzny nagiego nie widziałam wcześniej, także było to dla mnie straszne przeżycie - podkreśla. - On się rozebrał i swoim penisem dotykał mnie po rękach, nie pamiętam czy po twarzy, ale było to po prostu straszne - dodaje.

"Przerażona i po prostu samotna"

22-letni wówczas Ryszard A. uważany był za ciepłą osobę. Nie przeklinał, nie było żadnych niepokojących sygnałów. Jednak to, co stało się na jednej z prób, na wiele lat stało się tajemnicą. Jak zauważa pani Barbara, "w tamtych czasach nie było do kogo pójść". - To było przeżycie, taka skaza, która przez całe moje życie była we mnie i ze mną - przyznaje. Justyna o tym, jak uciekła przed Ryszardem z garderoby, opowiedziała tylko kilku koleżankom z teatru. Nie odważyła się jednak zgłosić sprawy na uczelni. Niedługo później Ryszard A. wyrzucił ją z teatru. - Wydaje mi się przede wszystkim, że nic nie zrobiłam, bo wydawało mi się, że on jest wykładowcą i nie miałam żadnego dowodu na to, co się stało. Wydawało mi się, że jeżeli bym próbowała coś z tym zrobić, to ja mogłabym też ponieść konsekwencje tego oskarżenia go bez podstaw - mówi Justyna. - Ja nie mogę uwierzyć, że tkwiłam w tej sytuacji, że to miało miejsce, że nie szukałam pomocy, że byłam kompletnie ubezwłasnowolniona, przerażona i po prostu samotna - zauważa Martyna. - Fakt, że mówię o tym po raz pierwszy po 12 latach jest najlepszym dowodem na to, jak długą drogę musiałam przejść, żeby się z tego uwolnić, oczyścić - dodaje.

Pytania o dziewictwo

Po tym, jak Ryszard A. obnażył się przed Martyną, zaczął ją dezawuować przed grupą. Wolał się jej pozbyć, tak, jak to robił z innymi skrzywdzonymi dziewczynami. Jedną z osób, które nagle zniknęły z teatru, była Matylda. Nie zdecydowała się ona ostatecznie na opowiedzenie swojej historii, obawiając się, że Ryszard A. może próbować się na niej odegrać. Dlatego o traumatycznym doświadczeniu opowiedziała dziennikarzom "Superwizjera" jej mama. - Zaczęła mi opowiadać o tym, że pan Ryszard wypytuje ją o dosyć intymne rzeczy, typu czy jest jeszcze dziewicą, czy uprawiała seks oralny - relacjonuje. Matylda miała wówczas 17 lat i była dziewicą. - Więc on zaproponował jej rozdziewiczenie używając słów: żeby zrobiła mu dobrze ustami - mówi.

Matyldę ta propozycja miała zszokować, a jej rodzice pojechali wówczas sami do Ryszarda A. - Pan Ryszard w ogóle niewzruszony, roześmiany, powiedział nam, że po prostu on się przyjaźni z władzami uczelni i generalnie to nic mu nie możemy zrobić - opowiada mama Matyldy, która mimo to poszła do władz uczelni. - Nikt nie chciał z nami rozmawiać, a argumentem pierwszym i blokującym dalsze działania było to, że Matylda nie jest studentką Uniwersytetu Warszawskiego, więc nie ma o czym rozmawiać - wspomina. Ryszard A. nieustannie powoływał się na znajomości, nie tylko na uniwersytecie. Często też mówił o pieniądzach i o tym, że trzeba pozyskiwać sponsorów. - Bez przerwy próbował nam wpoić, że to jest również nasze zadanie, by pozyskiwać te pieniądze - opowiada Martyna. - Co on pod tym rozumiał? To było ładne wyglądanie, uśmiechanie się do starszych panów, którzy te pieniądze posiadają - mówi. - Pamiętam wieczór, kiedy wylądowaliśmy na zamkniętej imprezie z politykami i biznesmenami, i naszym zadaniem po 10-minutowym spektaklu było picie szampana, zabawianie starszych panów - wspomina Martyna dodając, że czuła się "upokorzona". Dziennikarze "Superwizjera" dotarli również do dziewczyny z zaufanego kręgu Ryszarda A., która współpracowała z nim w teatrze przez kilka lat. Przyznaje ona, że dyrektor rzeczywiście ma znajomości, którymi się chwali. - Sama z nim byłam kiedyś w Sejmie i z nim uczestniczyłam w różnych rozmowach jako taka żywa reklama teatru, i to rzeczywiście było tak, że on z tymi politykami był na "ty", witał się z nimi, oni też wiedzieli, kim on jest – twierdzi.

Reakcje po reportażu

Po emisji pierwszego reportażu, w którym "Superwizjer" ujawnił, jak w Teatrze Akademickim prowadzone są próby, Ryszard A. został zawieszony w prawach członka sekcji reżyserów Związku Artystów Scen Polskich. Sprawa została zgłoszona do sądu koleżeńskiego z wnioskiem o wykluczenie go ze związku. Sąd koleżeński zajmie się tym w najbliższym czasie w porozumieniu z prokuraturą, która wszczęła postępowanie. Do tego czasu Ryszard A. nie może korzystać z sali ZASP nawet na zasadach komercyjnych. Została mu też wypowiedziana umowa na korzystanie z adresu ZASP przez Fundację Teatr Akademicki, której jest prezesem. Uniwersytet Warszawski oświadczył z kolei, że "wszystko to, co Uniwersytet Warszawski miał w tej sprawie do powiedzenia i co zgodnie z prawem mógł powiedzieć, zostało już przekazane we wcześniejszej korespondencji". Wiele z osób, które czuły się skrzywdzone przez Ryszarda A., nie zabierze głosu, ponieważ na co dzień są związane z teatrem lub kinem. Niektórzy uczestnicy zajęć uznawali, że choć były naganne, to stały się też cenną szkołą życia. Część z nich dobrowolnie zgadzała się na jego propozycje lub nie widziała w jego metodach i zachowaniu nic złego.

Szpital dla nerwowo i psychicznie chorych w Rybniku to kilkanaście XIX-wiecznych ceglanych budynków i jedna z największych tego typu lecznic w Polsce. Jednocześnie może przyjąć ponad 800 pacjentów. W ostatnich latach w tajemniczych okolicznościach zmarło sześcioro podopiecznych szpitala. Prokuratorzy próbują wyjaśnić, dlaczego chorzy, którzy trafiali tam najczęściej w dobrym stanie fizycznym, po kilku dniach lub tygodniach nagle umierali.

"Stan zdrowia pogarszał się z godziny na godzinę"

Ryszard W. do Rybnika trafił w styczniu ubiegłego roku. Jego syn - Adam W. - opowiada dziennikarzom "Superwizjera", że już krótki pobyt w szpitalu zmienił ojca. - (Na spotkanie - red.) Został przyniesiony, dowleczony, można powiedzieć, przez sanitariusza i pielęgniarkę. Nie potrafił po prostu ustać na własnych nogach - relacjonuje. - Nie było już z nim w ogóle rozmowy żadnej, żadnego kontaktu. Niby patrzył, ale jak pod wpływem czegoś, jak człowiek, który jest odurzony, tak mi się wydawało – dodaje.

Przyznaje, że był zaskoczony, że "w przeciągu dwóch dni został doprowadzony do takiego stanu". Zaznaczył, że ojciec "z domu wyszedł o własnych siłach, o własnych nogach". W swojej miejscowości Ryszard W. był znaną postacią. Prowadził świetlicę. 79-latek trafił do szpitala, bo lekarze podejrzewali u niego chorobę Alzheimera. Stawał się drażliwy i miał kłopoty z pamięcią. Syn Ryszarda W. ocenia, że fizycznie jego stan - jak na ten wiek - był bardzo dobry, bo codziennie pracował w ogródku. Jak mówi, ojciec trafił do szpitala, bo "chciał wyskoczyć przez okno w łazience". W rybnickim szpitalu mężczyzna spędził zaledwie cztery dni. W trakcie pobytu, przez trzy kolejne doby był przywiązany szerokimi pasami do łóżka. Zdaniem lekarzy, 79-letni pacjent był agresywny. Jego stan zdrowia pogarszał się z godziny na godzinę. Zapalenie płuc, zator, sepsa, śmierć. Postępowanie wyjaśniające w tej sprawie prowadzi prokuratora w Gliwicach. - Niezbędne jest ustalenie przyczyny śmierci. Czy na to nie wpłynęło wiązanie i krępowanie pasami - mówi Joanna Smorczewska, rzeczniczka Prokuratury Okręgowej w Gliwicach.

"Podejrzewałam najgorsze"

Kolejne śledztwo dotyczy 54-letniego maszynisty rybnickiej koksowni. Bogdan Stępień trafił do szpitala psychiatrycznego w Rybniku z powodu halucynacji, które pojawiły się kilka dni po tym, gdy spadając ze schodów uderzył się w głowę. W szpitalu spędził zaledwie 12 dni. - Od samego początku był przypięty pasami mimo tego, że za każdym razem, gdy ktoś od nas jeździł, nie był agresywny. Z dokumentacji medycznej wynika, że 40 godzin był przypięty pasami - mówi jego córka Dorota Stępień. Na pytanie, jak tłumaczył się personel szpitala, odpowiada: - Nie tłumaczyli się. My też nie wypytywaliśmy. Jeżeli oni uznali, że było to konieczne, nie będę się kłócić z lekarzem.

Podczas pobytu w szpitalu rybniccy lekarze podawali Bogdanowi Stępniowi silne leki przeciwpsychotyczne, również takie, których mężczyzna nie powinien przyjmować z powodu wieloletniej choroby alkoholowej. Jednak największe zarzuty rodziny dotyczą bezczynności personelu wobec załamującego się stanu zdrowia pacjenta. Gdy odesłano go do innego szpitala, tamtejsi lekarze tylko rozłożyli ręce. - Trafił do nich całkowicie odwodniony. Miał niedokrwistość, zapalenie jelita grubego, cienkiego, podejrzenie sepsy. Pielęgniarka stwierdziła, że dziwi się, że do takiego stanu można pacjenta w szpitalu doprowadzić - relacjonuje córka Stępnia. - Od razy podejrzewałam najgorsze - przyznaje.

"Dawki tych środków psychotropowych to była najgorsza męka"

Trzy lata temu media opisywały historie pacjentów, którzy za sprawą lekarzy i sędziów trafiali do rybnickiego szpitala na wieloletnie przymusowe leczenie z powodu popełnionych rzekomo przestępstw. Trafiali - jak się później okazało - bezprawnie. Stanisław Belski za kradzież dwóch paczek kawy spędził za kratami szpitala osiem lat. Był poddawany elektrowstrząsom, przyjął ogromne ilości leków psychotropowych. Podobnie jak Krystian Broll i Feliks Myszka, którzy za groźby wobec sąsiadów, w zakładzie byli równie długo. Mimo iż nic nie wskazywało na to, że mogą stanowić zagrożenie, rybniccy lekarze i sędziowie wciąż przedłużali ich izolację. - To, że mnie pozbawili wolności to było jeszcze do wytrzymania. Ale dawki tych środków psychotropowych to była najgorsza męka - mówił. Kolejną sprawa badaną przez prokuraturę jest zagadkowy zgon 56-letniego Andrzeja Durmowicza. - Tata umarł w 2015 roku. Dalej jest prowadzone śledztwo w tej sprawie - mówi dziennikarzom "Superwizjera" córka Karina Durmowicz. Pan Andrzej częściowo sparaliżowany po przebytym przed laty udarze poruszał się na wózku. Niedługo przed śmiercią popadł w konflikt z personelem szpitala i spotkał się w tej sprawie z Rzecznikiem Praw Pacjentów. Powód konfliktu był zaskakujący. Chodziło o wniosek o zasiłek z pomocy społecznej. - Pacjent poskarżył się, że na skutek opieszałości, błędu pracownika szpitala stracił pieniądze. Przez trzy miesiące był pozbawiony pieniędzy. To był ewidentny błąd pracownika szpitala - mówi Stanisław Frydrychowicz, rzecznik praw pacjenta szpitala psychiatrycznego. Dodał, że pacjent został przeniesiony na inny oddział, gdzie zmieniono mu dawkowanie leków. - Trwało to trzy dni, po czym u pacjenta nastąpiło zatrzymanie akcji serca i oddechu. Został przywieziony do innego szpitala na OIOM, gdzie niestety zmarł - dodał. Pytany, kiedy po raz pierwszy usłyszał termin "zalekowanie", odpowiada: - Usłyszałem ten termin od ordynatora jednego z oddziałów. - Domyśliłem się z wypowiedzi, że "zalekowanie" to forma stosowania leków w celu spacyfikowania pacjenta. Pacjenta, który jest niewygodny, który w jakiś sposób narusza regulamin, narusza przepisy, zasady współżycia - dodaje.

"Szpital posiada swojego internistę na ponad 900 pacjentów"

Dziennikarze "Superwizjera" poprosili kilkunastu biegłych lekarzy psychiatrów z kraju i zagranicy, by przyjrzeli się dokumentacji medycznej zmarłych pacjentów. Na wypowiedź przed kamerą zgodził się tylko jeden. Dr Jerzy Pobocha przeczytał, jakie leki i w jakich dawkach dostał Andrzej Durmowicz przed nagłym załamaniem zdrowia. - Pacjent wymagał mniejszych dawek leków, chyba że były jakieś nadzwyczajne powody, żeby takie duże dawki leków u niego stosować - mówi dr Jerzy Pobocha. Wskazuje, że takim nadzwyczajnym powodem może być "silne pobudzenie, agresja". - Być może były jakieś wyraźne wskazania, żeby takie dawki leków stosować, ale ze względu na jego stan ogólny, to na pewno zwiększone ryzyko - zaznacza. Wątpliwości jest więcej. Z dokumentów, do których dotarli dziennikarze "Superwizjera" wynika, że schorowany, niepełnosprawny mężczyzna w ciągu pięcioletniego pobytu w szpitalu tylko trzy razy badany był przez lekarzy innych niż psychiatrzy. Rzecznik praw pacjenta szpitala psychiatrycznego Stanisław Frydrychowicz, pytany, czy oprócz leczenia chorób psychicznych, leczy się tam pacjentów, którzy są fizycznie chorzy, odpowiada: - Teoretycznie tak, w praktyce nie. - Oczywiście, szpital posiada swojego internistę na pół etatu na ponad 900 pacjentów - dodaje.

"Obraz sekcji jest porażający"

Niejasne są okoliczności śmierci kolejnej pacjentki, Janiny Z. 69-letnia kobieta trafiła do rybnickiego szpitala wyłącznie z objawami depresji. Fizycznie zdrowa kobieta pod dwóch miesiącach w szpitalu stała się wrakiem człowieka. - Obraz sekcji jest porażający. Rzeczywiście, ogrom chorób, jakie stwierdził biegły z zakresu medycyny sądowej u pokrzywdzonej, może wskazywać na to, że była ona narażona przed śmiercią na ogromne cierpienie - informuje rzeczniczka Prokuratury Okręgowej w Gliwicach Joanna Smorczewska. - Podano jej leki, po czym zauważono, że jej stan somatyczny się bardzo pogarsza - mówi adwokat Piotr Wojtaszak, pełnomocnik pokrzywdzonych pacjentów.

Dziennikarze "Superwizjera" dotarli do opinii biegłych, z których wynika, że podczas leczenia Janiny Z. lekarze popełnili wiele błędów. Kobiecie podawano silne leki przeciwpsychotyczne, które lekarze zmieniali, nie czekając, aż poprzednie zaczną działać. Janina Z. słabła, aż w końcu straciła kontakt z rzeczywistością i przestała się samodzielnie poruszać. Dr Jerzy Pobocha ocenia, że zredukowałby dawki o 30-50 procent. - W takim wieku dawki powinny być zbliżone do dawek stosowanych u dzieci - podkreśla. Dziewięć lat temu Jerzy Pobocha był też biegłym w postępowaniu dyscyplinarnym lekarza, który odpowiadał za leczenie innej zmarłej pacjentki ze szpitala w Rybniku. Schemat był podobny. Kobieta dostawała silne leki psychotropowe, a gdy stan jej zdrowia drastycznie się załamał, lekarze nie reagowali. W sprawie śmierci Janiny Z. w gliwickiej prokuraturze toczy się drugie już śledztwo. Okazuje się, że nie tylko częste zmiany leków i ich dawki mogły przyczynić się do śmierci kobiety. - Wobec Janiny Z. były stosowane środki przymusu związane z krępowaniem pasami, nie tylko w tym czasie, który wynikał z dokumentacji medycznej. Taka była praktyka w szpitalu i nie wymagało to zezwolenia lekarza i jego zlecenia - mówi rzeczniczka Prokuratury Okręgowej w Gliwicach. Tomasz G., ordynator oddziału, na którym leżała Janina Z., odszedł z rybnickiego szpitala niedługo po jej śmierci. Reporterzy "Superwizjera" dotarli do przychodni, w której dziś przyjmuje. - Była chora i próbowaliśmy jej pomóc - komentuje sprawę. - Wszystko było legalne i zgodne z procedurami - twierdzi. Prokuratura zgłosiła sprawę Janiny Z. do śląskiej izby lekarskiej, uznając, że niezależnie od śledczych, śmierci kobiety powinien się przyjrzeć lekarski sąd dyscyplinarny. Samorząd omówił jednak zbadania sprawy, powołując się na jej przedawnienie. Reporterzy "Superwizjera" ustalili, że w sprawach zgonów pozostałych pacjentów postępowania dyscyplinarne kończyły się umorzeniem lub uniewinnieniem. Rzecznik odpowiedzialności zawodowej odmówił wypowiedzi przed kamerą. Dr Tadeusz Urban, prezes śląskiej izby lekarskiej, po wszelkie informacje odsyła do rzecznika prasowego. - Jedną z pierwszych spraw, którą rozpatrywałem, była skarga pacjenta, który był unieruchomiony pasami przez ponad dwa tygodnie, non stop. Lekarze zapewniali mnie, że ten pacjent był krótkotrwale uwalniany, oczywiście okazało się to nieprawdą - mówi rzecznik praw pacjenta szpitala psychiatrycznego Stanisław Frydrychowicz. Jak wskazuje, sprawdził dokumentację medyczną tego pacjenta. - Nie był odnotowany żaden moment krótkotrwałego uwolnienia - twierdzi.

"Byłem trzy tygodnie w szpitalu, pamiętam może tydzień"

- Tragedia. Człowiek jest w strachu, w lęku - mówi Marek P. były pacjent szpitala psychiatrycznego, odpowiadając na pytanie, jak czuje się człowiek zapięty w pasy, bez możliwości wykonania żadnego ruchu. To jeden z pacjentów, który przeżył pobyt w rybnickim szpitalu, ale do dziś mierzy się z traumą. Mężczyzna opowiada o surowych karach stosowanych wobec pacjentów, także za drobne przewinienia. Sam na 12 godzin przywiązany był do łózka. - Został unieruchomiony tylko dlatego, że w nocy rozmawiał przez telefon, nie przeszkadzając tak naprawdę innym pacjentom - komentuje rzecznik Frydrychowicz. - Nikogo nie uderzyłem, żadnych wulgaryzmów nie używałem w stosunku do sióstr. Do nikogo. Byłem spokojny. A co ja mogłem zaprotestować? Jak się dyskutuje za dużo, to pasy też mogą tam być - opowiada. Jak mówi dr Stanisław Teleśnicki, psychiatra i biegły sądowy, żeby zastosować taki środek, "muszą być do tego wskazania medyczne, musi wystąpić takie nasilenie zaburzeń psychicznych, które uzasadnia jego użycie". - Absolutnie nie można działać na zasadzie: jesteś niegrzeczny, obraziłeś siostrę przełożoną albo pana doktora, to my cię teraz zapniemy w pasy - mówi. - To jest niedopuszczalne, to jest przestępstwo - ocenia. Marek P. jechał do szpitala z nadzieją na pomoc w leczeniu przewlekłej bezsenności. Przypinanie do łóżka było - jak twierdzi - zaledwie początkiem stosowanych wobec niego szykan. - Kiedy już z tych pasów zostałem odpięty, dostałem leki, po których zacząłem popuszczać w łózko. Był pewien czas, że ja po ścianie przechodziłem. Trzymałem się ściany, bo nie mogłem równowagi utrzymać. Musiałem dostać dużo większą ilość leków. Byłem trzy tygodnie w szpitalu, pamiętam może tydzień – opowiada.

"90 godzin w pasach"

- To jest gorzej jak więzienie - mówi Edyta Kalicka, była pacjentka rybnickiego szpitala. Reporterzy "Superwizjera" dotarli do innych byłych pacjentów rybnickiego szpitala. Opowiadają o stosowaniu pasów, faszerowaniu lekami i dręczeniu. - Tacy szarzy ludzie jak ja, bez rodziny, zostają pozostawieni sami sobie. Tu żadne prawo nie obowiązuje oprócz tego ich wewnętrznego, niepisanego - opisuje pani Edyta. Leczyła się z depresji, sądziła, że w szpitalu stanie na nogi. Twierdzi jednak, że zamiast pomocy spotkała ją przemoc i poniżenie. - Pacjentka na moich oczach została uderzona w twarz. Nie chciała przyjąć leków, siedziała bez ruchu na swoim łóżku, wpatrzona w dal i nie reagowała. Pielęgniarka złapała za policzki i przeklinając: k****, nie udawaj, połykaj, bo cię zaj****, na siłę wepchała te tabletki, po czym uderzyła ją w twarz i ścisnęła za szyję, żeby mogła przełknąć te tabletki - opowiada. - Raz podbiegłam do pielęgniarki, bo nie mogłam wytrzymać tego, co widziałam i słyszałam. Odepchnęłam ją od pacjentki. Odepchnęłam, nie uderzyłam. I potem zaraz zostałam spięta w pasy - dodaje. Siostra pacjentki, o której mówi pani Edyta, pokazała reporterom "Superwizjera" dokumentację medyczną. - Pierwszego dnia 13,5 godziny, następne 21 godzin. Po krótkiej przerwie 19 godzin unieruchomienia. Następne unieruchomienie już 36 godzin bez przerwy. Łącznie 90 godzin w pasach - opowiada Bożena Jachym. Jak wspomina, "siostra trafiła do szpitala chodząca, w pełnym kontakcie logicznym, uśmiechnięta, towarzyska. Po dwóch tygodniach to wrak człowieka, straciła 25 kilogramów w ciągu trzech miesięcy. To bardzo duża utrata masy ciała, wręcz niebezpieczna. Ona nie była w stanie poruszać się sama, chodziła na czworakach, nie była w stanie utrzymać pozycji pionowej, nie była w stanie mówić, nie była w stanie otworzyć oczu. Ona była naprawdę o krok od śmierci - twierdzi. O sprawie zostali poinformowani pracownicy biura Rzecznika Praw Obywatelskich. - To są tortury. Urzędnik państwowy nie może czynić tego typu zachowań w stosunku do pacjenta - mówi Krzysztof Olkowicz z biura RPO. Władze rybnickiego szpitala unikają dziennikarzy. Na rozmowę z reporterami "Superwizjera" zdecydował się jedynie zastępca dyrektora ds. lecznictwa Marek Ksol. - W szpitalu stosujemy, jeśli jest to konieczne, przymus zgodnie ze wszystkimi wytycznymi, które daje ustawa - argumentuje. - Byliśmy jako szpital wielokrotnie kontrolowani w tym temacie i nie znaleziono jakichkolwiek uchybień w tym zakresie - zapewnia. "Czułam się pozbawiona godności i tożsamości" Według był pacjentki, pani Edyty, personel nadużywa władzy wobec pacjentów. - Opieka polega na szprycowaniu lekami, nawet nie na podawaniu leków, tylko na szprycowaniu - mówi. - Czułam się pozbawiona godności i tożsamości. Nikomu, nawet najgorszemu wrogowi, nie życzę, żeby się tam znalazł, bo w tym szpitalu się nie zdrowieje - podkreśla.

Niecałe 3 miligramy trotylu na litr wody zabija ryby. Dwa razy większe stężenie TNT (trinitrotoulen, trotyl - red.) wykryto w ściekach z Zakładów Chemicznych Nitro-Chem S.A., państwowego potentata w produkcji trotylu - informuje oczyszczalnia miejska w Bydgoszczy, powołując się na badania przeprowadzone wiosną 2018 roku przez akredytowane laboratorium. 

Przedstawiciele oczyszczalni twierdzą, że zgodnie z prawem trotylu, DNT (dinitrotoulen, prekursor trotylu - red) w ogóle nie powinno być w ściekach przemysłowych. Dodają, że nie mogą zneutralizować tych materiałów wybuchowych, bowiem substancje te wybiłyby mikroorganizmy, które oczyszczają ścieki. Dlatego mogą je tylko "tranzytem" przepuścić do Wisły. 

Rak, zaćma, upośledzenie płodności

Z badań, zleconych przez oczyszczalnię wynika, że trotyl odkryto też w wodach gruntowych osiedla Łęgnowo - zielonej części Bydgoszczy liczącej około 3 tysięcy mieszkańców. To część miasta, w której mieszkańcy wypoczywają na działkach, rolnicy uprawiają warzywa, zboża.

Według tych wyników, stężenia TNT wahały się od 2200 mikrogramów (2,2 miligramów) na litr wody do poniżej 0,5 mikrogramów na litr. To przerażające, bo TNT prowadzi do niedokrwistości hemolitycznej, uszkodzeń wątroby, zaćmy, przewlekłych zapaleń skóry. Zaś wyniki stężenia DNT wynosiły od 9100 mikrogramów (9,1 miligramów) na litr wody do poniżej 0,5 mikrogramów. W tym wypadku też jest czym się martwić, bo DNT u ludzi może powodować raka, upośledza płodność, kumuluje się w organizmie. 

Nie powinno ich w ogóle tu być

W tak zwanych "ujęciu 900" i otworze II/11 - które oddalone są od domów i ogródków działkowych zaledwie kilka metrów - badania wykazały obecność materiałów wybuchowych w wodzie gruntowej. 

W wodzie wykryto też inne materiały wybuchowe: heksogen, oktogen, tetryl, heksyl czy nitropentę. To związki, dla których nawet nie ma dopuszczalnych norm, bo nie powinny w ogóle znajdować się w wodach gruntowych. Część z nich (w tym TNT) w swojej ofercie ma Nitro-Chem. Droga migracji tych substancji prowadzi w pobliże zakładu, bo największe stężenia TNT i DNT odkryto w wodach gruntowych obok budynków Nitro-Chemu, w których są one produkowane.

"Realne zagrożenie dla życia ludzkiego"

Pod koniec września spółka Chemwik (należy do niej oczyszczalnia miejska) skierowała do Krzysztofa Kozłowskiego, prezesa Nitro-Chemu żądanie "zaprzestania odprowadzania do urządzeń kanalizacyjnych (...) ścieków zawierających dinitrotoulen i trinitrotoulen, jako że te substancje chemiczne, nie ulegając biodegradacji i charakteryzując się toksycznością stanowią istotne, realne zagrożenie dla stanu środowiska oraz zdrowia i życia ludzkiego". Do pisma dołączono wyniki badań ścieków Nitro-Chemu. 
Z kolei do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy Chemwik zgłosił "szkodę w środowisku oraz bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku - w wodach i w powierzchni ziemi - spowodowane uwolnieniem do środowiska toksycznych substancji związanych z produkcją dinitrotoulenu (DNT) i trinitrotoulenu (TNT) przez Zakłady Chemiczne Nitro-Chem S.A.". 

Stanowcze zaprzeczenie Nitro-Chemu

Prezes Kozłowski nie zgodził się wystąpić przed kamerą w reportażu "Wody skażone trotylem" "Superwizjera" TVN. Zaprzeczył zarzutom stawianym przez spółkę Chemwik. Nitro-Chem odpowiedział pisemnie na pytania dziennikarzy. 

Zakład stwierdził, że nie zna wyników badań zleconych przez Chemwik. Stanowczo zaprzeczył zatruwaniu wód i ziemi. Spółka zapewniła, że prowadzi własne badania, które wykluczyły skażenia. Pozostałości z produkcji trotylu są zatężane, a następnie utylizowane w specjalnym zakładzie. Pozostałe ścieki Nitro-Chem oczyszcza, a dopiero później kieruje do oczyszczalni w Bydgoszczy.

Podczyszczalnia Nitro-Chemu zaczęła oficjalnie działać dopiero kilka miesięcy temu, w trakcie realizowania reportażu "Superwizjera". Dziennikarzom nie pozwolono sfilmować jej działania. Nitro-Chem nie wpuszcza także bydgoskich kontrolerów z Chemwiku. Państwowy potentat prowadzi spór z bydgoską oczyszczalnią i miastem. Nitro-Chem zarzuca miastu i oczyszczalni zawyżanie cen za oczyszczanie ścieków. - Spór sądowy jest w początkowej fazie, a na łączną kwotę roszczeń składać się będą różne elementy składowe. Ostatecznie o ich wysokości rozstrzygnie sąd – mówiła "Gazecie Wyborczej" Joanna Żarnowska z Nitro-Chemu.

Woda o kolorze coli

Materiały wybuchowe w wodzie gruntowej to niedawne odkrycie. Ale mieszkańcy Łęgnowa od lat wiedzą, że żyją na ziemi zatrutej przez inne chemikalia. W sąsiedztwie Łęgnowa znajduje się bowiem pięćset hektarów dawnych bydgoskich Zakładów Chemicznych Zachem. Produkowano tam chemikalia i materiały wybuchowe. Tysiące ton toksycznych odpadów składowano na ogromnym terenie Zachemu. Przez lata chemikalia przenikały do gleby i wód gruntowych. Trucizny spłynęły pod domy, działki i pola uprawne. Toksyny cały czas zbliżają się do Wisły. W Łęgnowie mieszka Renata Włazik, która walczy ze skażeniem na swoim osiedlu. W pełni poświęca się nagłośnieniu sprawy. Jeździ po kraju i pokazuje wodę kolorem przypominającą colę, która pochodzi z łęgnowskich studzienek. Dopiero od dziennikarzy "Superwizjera" dowiedziała się o nieznanych dotąd truciznach - TNT i DNT.